İnovasyon terimi birçok alanda karşımıza çıkan bir terim olup mutlaka bir yerlerde mutlaka duymuş veya bir şeyler okurken denk gelmişizdir. Peki inovasyon nedir sorusu hiç aklınıza takıldı mı?
Yalnızca basit bir terim olmayan ve açıklamasını kitaplar yazarak bile tam anlamıyla anlatamayacağımız inovasyon nedir, gelin birlikte inceleyelim.
İnovasyon Nedir?
İnovasyon; belirli ihtiyaçlara ve eksikliklere yönelik bulunan yeniliklerin, geliştirilip uygulanmasına verilen isimdir.
İngilizce Yenilik anlamına gelen Innovation kelimesinden dilimize kazandırıldığı düşünülse de aslında İnovasyon kelimesi, Latince kökenli Innovare kelimesinden türetilmiştir. Türk Dil Kurumu (TDK)’ya göre tam karşılığı Yenileşim olan inovasyon kelimesi, dilimizde daha çok Türkçeleştirilmiş orijinal adıyla kullanılır.
İnovasyon aslında kısa ve öz tabir ile yeniliktir ama altı çizilmesi gereken nokta; her yenilik inovasyon değildir. Çünkü inovasyon teriminin arkasında yatan yenilik kavramı bir değer katma üzerine kuruludur ve bu nedenle oldukça kapsamlıdır.
Bir yeniliğin inovasyon olabilmesi için her şeyden önce uygulandığı noktaya bir değer katması gerektiği aşikâr! Bunun yanı sıra inovasyon kapsamında yer alan bir yenilik; ortaya çıkışı, planlanması, uygulanması ile diğer yeniliklerden ayrışırken ayrıca tescillenmesi gereken bir yeniliktir.
İnovasyon Çeşitleri Nelerdir?
İnovasyon çeşitlerini kategorize etmek gerekirse inovasyon kendi içerisinde 4 farklı kategoriye ayrılmaktadır ve şu şekildedir:
- Artımlı İnovasyon
- Mimari İnovasyon
- Yıkıcı İnovasyon
- Radikal İnovasyon
Daha önce de bahsettiğim gibi inovasyon sıradan bir yeniliği temsil etmemekte ve aslında oldukça kapsamlı bir yeniliği temsil etmektedir. Şimdi dilerseniz inovasyon türlerinin her birini kısa ve öz bir şekilde inceleyelim.
Artımlı İnovasyon Nedir?
Artımlı İnovasyon; adından da az çok tahmin edilebileceği üzere yenileşim sürecinin artımlı bir şekilde ilerlediği inovasyon türüdür.
En sık rastlanan inovasyon türü diyebileceğimiz artımlı inovasyonun en çok tercih edilen inovasyon türü olmasının ardında yatan neden ise büyük oranda teknolojik gelişmelerdir.
Bir örnekle daha net bir şekilde anlatabileceğimiz artımlı inovasyonu anlatabilmek için akıllı telefon pazarını örnek gösterebiliriz. Özellikle sektördeki büyük markaların her yıl donanımsal, yazılımsal ve teknik bazı iyileştirmeler ile ortaya yeni bir akıllı telefon modeli çıkarması artımlı inovasyona en iyi örnektir.
Mimarî İnovasyon Nedir?
Mimarî İnovasyon; belli bir alanda ispatlanmış deneyim, tecrübe ve bilginin farklı sektörlere yansıtıldığı bir inovasyon türüdür.
Mimarî inovasyon türünde, inovasyonu gerçekleştirecek olan şirketin bir alanda uzmanlığını herkese ispatlamış ve güven kazanmış olması gerekir. Bu nedenle de mimarî inovasyon çalışmalarına en çok yerel ya da uluslararası alanda büyük şirketlerde rastlamak mümkündür.
Bunu da bir örnekle gösterecek olursak; Amazon şirketinin ortaya ilk olarak çevrimiçi kitap satıcısı olarak çıkıp daha sonra A’dan Z’ye her şeyi satmaya başlaması, Amazon Web Services (AWS) ile teknoloji dünyasına giriş yapması gösterilebilir.
Yıkıcı İnovasyon Nedir?
Yıkıcı İnovasyon; uygulandığı alanda ve sektörde bir yıkım gerçekleştirerek kendisinden önceki uygulamaları ve düzeni yok etmeye başlayan inovasyon türüdür.
Günümüzde başta dünya devleri olmak üzere özellikle sektöründe ve alanında lider durumda olan pek çok şirket, yıkıcı inovasyon tehlikesi ile karşı karşıya kalmamak veya yapılacaksa da bizzat kendileri yapmak için sürekli olarak araştırma ve geliştirme çalışmaları yapmaktadır. Çünkü yıkıcı inovasyonlar, bir sektörü baştan aşağı değiştirebilirler.
Bir yıkıcı inovasyon söz konusu olduğu zaman da eğer inovasyonu yapan şirket konumunda yer alınmıyorsa en doğru hamle bu inovasyona en hızlı şekilde adapte olmaktır.
Yıkıcı inovasyonu da bir örnekle tanımlayacak olursak tuşlu standart cep telefonlarından dokunmatik akıllı cep telefonlarına geçiş sürecini örnek gösterebiliriz. Standart bir cep telefonu söz konusuyken dünya lideri konumunda olan Nokia, özellikle Apple’ın iPhone hamlesiyle beraber yıkıcı bir inovasyon tehdidine maruz kalmış, bu inovasyona uyum sağlamak yerine direnmiş ve piyasadan silinmiştir.
Radikal İnovasyon Nedir?
Radikal İnovasyon; henüz bilinirliği olmayan, var olan bir sektörü içerse de rekabetin söz konusu olmayacağı türde yapılan ve patentlenebilen inovasyon türüdür.
Radikal inovasyonlar, genellikle yapıldıkları sektöre ve alana gerçek anlamda yeni bir kapı açarlar. Bu sayede inovasyonun gerçekleştiği alanda tekel hale gelebilirler veya öncülük sağlayabilirler.
Radikal inovasyona en iyi örnek uçağın icadı olabilir. Zaten var olan ulaşım sektörüne yeni bir ulaşım aracı kazandırılması sonucu yepyeni bir alan var edilmiş ve bu alan bambaşka bir sektöre dönüştürülmüştür.
İnovasyon Uygulama Alanları Nelerdir?
İnovasyonlar yalnızca tek bir alana değil birden fazla alana etki edebilecek türde olabilirler. Çünkü temelde bir yenileşim olan inovasyonu tek bir uygulama alanına sığdırmak hem imkânsız hem de mantıksızdır.
Uygulama alanlarına göre inovasyon türlerini aşağıdaki gibi kategorize edebiliriz:
- Ürün İnovasyonu
- Teknoloji İnovasyonu
- İş Modeli İnovasyonu
- Organizasyon İnovasyonu
- Süreç İnovasyonu
- Satış & Pazarlama İnovasyonu
- Ağ İnovasyonu
- Müşteri Katılım İnovasyonu
Görüldüğü üzere oldukça fazla alanda uygulanması mümkün olan inovasyonlar, ayrıca uygulandıkları alanlarda yıkıcı olabildikleri gibi yepyeni kapılar da açabilmektedirler.
Her ne kadar yukarıdaki gibi kategorize etmiş olsak da inovasyonlar, inovatif düşünce yani yenilikçi düşünce yeteneği gerektirir. Bundan dolayı da ilerleyen süreçte bu kategorilerin artmayacağını iddia edemeyiz.
Şimdi de uygulama alanlarına göre inovasyonları kısaca inceleyelim.
Ürün İnovasyonu
Ürün İnovasyonu; ürün odaklı bir şekilde yapılan inovasyon türüdür. Bu inovasyon türündeki amaç ortaya daha işlevsel, benzersiz ve yenilikçi bir ürün ortaya koymaktır.
Şirketlerin araştırma ve geliştirme çalışmalarının başlıca sebebi olan ürün inovasyonu, hali hazırda bir ürünün geliştirilmesiyle birlikte inovasyonu gerçekleştiren şirkete ciddi avantajlar sunmaktadır. Bu sayede inovasyonu gerçekleştiren şirket, elde edilen üründe tekel olmayı tercih edebilir veya inovasyon sonucu ortaya çıkan ürünü patentleyerek patent kullanım ücretinden gelir elde edebilir.
Ürün inovasyonuna aslında tüketiciler olarak birçok kez tanık olmuş ancak farkına varmamış olabiliriz. Eskiden bakkallarda kullanılan kefeli terazilerin yerini alan elektronik teraziler, ürün inovasyonuna gösterilebilecek somut örneklerden biridir.
Teknoloji İnovasyonu
Teknoloji İnovasyonu; bir ürünün veya hizmetin üretim, sunum ve fayda sürecinde kullanılan teknolojinin geliştirilmesini veya değiştirilmesini kapsayan inovasyon türüdür.
Ürün inovasyonundan sonra en çok tercih edilen ikinci inovasyon türü diyebileceğimiz teknoloji inovasyonu, adından da anlaşılabileceği üzere teknoloji odaklıdır. Buradaki temel amaç ise üretim, sunum ve fayda sürecine pozitif etki edecek yenilikler ortaya koymaktır.
İnternetin ortaya çıkması bir teknoloji inovasyonudur ancak daha kurumsal bir örnek vermek gerekirse arşivleme işlemlerinin fiziki dosya ve evraklar yerine elektronik olarak yapılmasını sağlamak bir teknoloji inovasyonudur.
İş Modeli İnovasyonu
İş Modeli İnovasyonu; bir işin yapılış şekline yönelik ortaya koyulan inovasyon türüdür. İş modeli inovasyonu iş odaklı bir şekilde üretim, pazarlama, satış, dağıtım gibi birçok alanda gerçekleşebilir.
Teknolojik gelişmelere paralel bir inovasyon olan iş modeli inovasyonuna en iyi örnek Amazon’un çevrimiçi kitap satışını başlatmasıdır. Amazon öncesi bir kitap alınabilmesi için yerel ve fiziki kitapçılara gitme zorunluluğu bulunurken Amazon sonrası bu zorunluluk ortadan kalkmıştır ve dolayısıyla ortaya kitap satışıyla alakalı yeni bir iş modeli çıkmıştır.
Organizasyon İnovasyonu
Bir işin organizasyonuna yönelik yenilikleri temsil eden Organizasyon İnovasyonu; bir organizasyonu daha stabil, ekonomik, hızlı ve akıcı hale getirmek üzere yapılan inovasyonlara verilen isimdir.
Bir sektörde ortaya çıkan teknolojiler, yeni iş modelleri, paketleme türleri, dağıtım kanalları gibi değişimler mevcutta işleyen bir organizasyonun eskisi gibi sorunsuz ilerlemesine sebep olabilir. Bu nedenle de organizasyon inovasyonları, bu organizasyonları yeniliklere adapte edebilmek adına önemli bir yere sahiptir.
Süreç İnovasyonu
Organizasyon inovasyonu ile sıkça karıştırılan Süreç İnovasyonu; üretim, dağıtım vb. süreçlerin iyileştirilmesi adına yapılan yeniliklere verilen isimdir.
Satış & Pazarlama İnovasyonu
Satış & Pazarlama İnovasyonu; bir ürünün ve hizmetin hem pazarlamasına hem de satışına etki edecek inovasyonlara verilen isimdir.
Satış ve pazarlama, bir ürünün ya da hizmetin başarı gösterebilmesi için yapılan çalışmalardır. Bunun için çeşitli pazarlama ve satış yöntemleri uygulanabilmektedir ancak bazı zamanlar bu yöntemler yetersiz kalabildiği gibi yine teknolojik gelişmelere veya ortaya çıkan yeni modellerine göre satış & pazarlama alanında inovasyonlar da gerçekleşebilmektedir.
Ürün inovasyonu kadar sıkça denenen bir inovasyon alanı olmasa da satış ve pazarlama inovasyonu aslında en çok yeniliklerin denendiği ve uygulandığı alandır. Bir ürünün öne çıkabilmesi adına benzersiz bir ambalaj ile sunulması, ürünün kullanımına yönelik kullanımı kolaylaştırıcı özellikler geliştirilmesi, yeni ve denenmemiş bir pazarlama stratejisinin geliştirilmesi birer satış & pazarlama inovasyonudur.
Ağ İnovasyonu
Büyük oranda bilişim ve iletişim sektöründe rastlanan Ağ İnovasyonu, iletişim ağlarının geliştirilmesine yönelik gerçekleştirilen inovasyonlardır.
Günümüzde iletişimin ne kadar önemli olduğu herkes tarafından biliniyor. Dolayısıyla iletişim noktasında inovasyonların gerçekleşmesi de kaçınılmaz gelişmelerden biridir. Tabi iletişim demişken bunu yalnızca iki insanın kendi arasındaki iletişim olarak görmek yanlış olacaktır. Bir kişinin resmî bir kurumla olan iletişimi de iletişim türlerinden biridir.
Ağ inovasyonuna örnek vermek gerekirse, üniversitelerin bir öğrenciye öğrenci belgesini eskiden yazılı bir şekilde vermek yerine artık kurulan bir sistem üzerinden vermesini örnek gösterebiliriz. Aynı şekilde daha önce sabıka kaydı almak için adliyeye gitmek gerekiyorken artık e-devlet üzerinden kolayca alınabilmesi de örneklerden biridir.
Müşteri Katılım İnovasyonu
Müşteri Katılım İnovasyonu; mevcut ve potansiyel müşterilerin hedeflendiği, hedefleme doğrultusunda müşteri ile etkileşim kurulmasının amaç edinildiği inovasyon türüdür.
Müşterilerin şirketler açısından önemi göz önüne alınırsa müşteri kanadında inovasyonların gerçekleşmemesi oldukça anormal gelebilirdi. Çünkü üretim, tedarik, dağıtım, satış ve pazarlama gibi tüm faktörlerin ve dolayısıyla şirketlerin hedef noktası daima müşterilerdir.
Müşteri katılım inovasyonlarına verilebilecek en güzel örnek müşteri sadakat sistemleridir. Bu örneği daha da açmak gerekirse birçok markanın müşterilere özel çıkardığı üyelik kartları gösterilebilir.
İnovasyon Nasıl Ortaya Çıkar?
Bir inovasyonun ortaya çıkış noktası birden fazla olabilir. Bazen bir kriz sonrası, bazen bir ihtiyaç sonrası bazen de farklı bir ürüne ya da hedefe yönelik çalışmalar sonucu inovasyonlar ortaya çıkabilir.
İnovasyonların ortaya çıkışını sağlayacak en önemli etken her kesimden gelecek fikirlere ve eleştirilere açık olmaktır. Maddeler halinde sıralayacak olursak:
- Şirket çalışanlarından mavi yaka ya da beyaz yaka fark etmeksizin gelecek fikirlere açık olunmalıdır.
- Müşteri geri bildirimleri inovasyonlar açısından son derece önemlidir ve mutlaka değerlendirilmelidir.
- Fikrine güvenilen insanlardan mutlaka bir ürünle ya da fikirle alakalı görüşler almaktan çekinilmemelidir.
- Şirket çalışanlarının mutlaka alanlarındaki eğitimlere katılmaları teşvik edilmeli ve yeni fikirler üretmeleri teşvik edilmelidir. Hatta yeni ve yaratıcı fikirler bulmaya teşvik etmek için bir ödüllendirme sistemi kurulabilir.
- Yerli ya da yabancı fark etmeden sektörel tüm kaynaklar sıkı takibe alınmalıdır.
- İnovasyon geliştirmeleri üzerine gerekirse bir departman ya da bir ekip kurulmalı ve düzenli olarak toplanılarak beyin fırtınası gerçekleştirilmelidir.
Dipnot olarak şunu belirtmekte fayda var; her fikir veya inovasyon girişimi mutlaka başarılı olacaktır diye bir kural bulunmuyor. Bundan dolayı ortaya gerçekten bir inovasyon çıkarmak isteniliyorsa hiçbir hata veya olumsuzluğa karşı mağlup gelinmemelidir.
İnovasyon Yapılırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
İnovasyon yapmak tahmin edilebileceği üzere çok da kolay değildir çünkü inovasyonun temelinde inovatif bir düşünce yatarken aynı zamanda bunun kalıcı ve kesin olduğunun ispatlanmış olması gerekir.
Bir şirketin hem varlığını koruyabilmesi hem de sektöründe öne çıkabilmesi adına mutlaka inovasyon stratejileri geliştirmesi gerekiyor. Çünkü bir yıkıcı inovasyon ile karşı karşıya kalınırsa veya radikal bir inovasyon yapma imkânı varken bu başka bir şirkete kaptırılırsa ortaya ciddi sıkıntılar çıkacaktır.
Her şeyden önce bir inovasyon çalışması mutlak suretle kapsadığı kullanıcıların hedeflendiği şekilde yapılmalıdır. Örneğin bir ürün inovasyonu çalışmasında o ürünün kullanıcıları mutlaka bu çalışma sürecinde yer almalıdır. Çünkü her ne kadar kullanıcı faydasına bir inovasyon fikri var olsa da bu fikrin inovasyona dönüşüp dönüşemeyeceği hakkında en net bilgi akışını kullanıcılar sağlayacaktır.
İnovasyon fikirlerinin başarılı olup olmayacağını belirlemenin temel aşamalarından bir diğeri uygulamaya geçirilecek fikrin yeterli süreçte ve tam anlamıyla değerlendirilmiş olmasıdır. Oldukça yüksek bir sabır gerektiren bu süreçte gerçekleştirilmesi planlanan inovasyonun uzun vadede başarılı olabilmesinin altında ciddi analizler ve mümkün olan tüm süreçler değerlendirilmelidir.
Bir diğer önemli faktör bir inovasyonun tüm deneme ve yanılma süreçlerinden geçmiş olmasıdır. Ortaya çıkabilecek her türlü durumda inovasyonun nasıl değerlendirileceği mutlak suretle göz önüne alınmalıdır. Yapılan deneme ve yanılma çalışmaları sonrasında inovasyon ilk ortaya çıktığı gibi olmasa da çok daha sağlam temeller üzerine kurulu olacaktır.
Son olarak bir inovasyon çalışmasının hem geleneksel açıdan hem de kültürel açıdan değerlendirilmiş olması gerekir. Yapılması planlanan inovasyonun özellikle hedef kitle kullanıcılarının dinî, ahlakî ve toplumsal kurallarına aykırı olmaması gerekir. Aksi takdirde olumlu dönüşler alınması planlanan inovasyon çalışması ters tepip ciddi tepkilerin odağında yer alabilir.
Unutulmaması gereken bir faktör de inovasyonların dar bir bakış açısı ile değerlendirilmemesi gerektiğidir. Bir inovasyon fikri kendine has tek bir temele sahip olabilir ama çözüm noktasında birden fazla çözüm gerekebileceği için bu fikrin tüm çözüm bekleyen süreçlere cevap verebilir olması gerekir.
İnovasyonlar Nasıl Koruma Altına Alınır?
İnovasyonlar eğer kâr amacı güdüp toplumsal fayda amacı gütmüyorsa, taklit edilmemesi ve başkaları tarafından uygulanamaması açısından koruma altına alınmalıdır. Bunun tek yolu ise inovasyonun yasal olarak tescillenmiş olmasından geçer.
Ayrıca ortaya çıkarılan bir ürün ya da fikir, tekelleşebilmek adına ciddi bir fırsat olabilir. Bazen de bu ürün ya da fikirden düzenli gelir elde edilebilir. Peki bu nasıl olur derseniz tabi ki bu ürünün ya da fikrin tescillenmiş olmasına bağlıdır.
Diyelim ki bulunduğunuz sektörde benzersiz bir ürün ortaya çıkardınız. Öyle bir ürün ki sektörde devrim yarattı ve kendisinden önceki ürünleri adeta tarihe gömdü. Böyle bir ürünün başka şirketler tarafından hemen üretilmeye başlaması sinirlerinize dokunmaz mı? Hatta daha kötüsünü düşünelim, bir ürün buldunuz ve sektörde ses getirdi. Ama bir başka şirket sizden önce hemen gidip bu ürünü yasal olarak tescil ettirdi ve kullanım hakkı yalnızca kendisinde oldu ve sizden kullanım ücreti talep etti. Ne yapardınız?
Bu tür durumların önüne geçmenin tek yolu yasal olarak tescilleme işlemidir. Bir ürüne yönelik yapılan tescillere patent adı verilir ve bu patent sayesinde o ürünün bir başkası tarafından izinsiz bir şekilde kullanılmasının önüne geçilir. Ayrıca bu patentler yalnızca belli bir ülke sınırları içerisinde geçerli olabileceği gibi dünya genelinde de geçerli olabilirler.
Eğer ortada bir inovasyon varsa bunun mutlaka inovasyonu gerçekleştiren/gerçekleştirecek kişi ya da şirket tarafından patentinin alınarak yasal olarak tescillenmesi gerekir. Bununla ilgili daha detaylı bilgi için Marka Yönetimi sayfasını ziyaret edebilir ve buna yönelik hizmet alabilirsiniz.
İnovasyon ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Bu kısımda inovasyon ile ilgili en sık sorulan soruların ve merak edilen konuların cevaplarını aktarmaya çalışacağım.
İnovasyon Ne Demek?
İnovasyon kelime anlamıyla yenileşim anlamına geliyor. Daha net bir şekilde anlatmak gerekirse bir alanda yapılan ciddi yenilikleri tanımlamaktadır.
İnovasyon Örnekleri Nelerdir?
Tüm inovasyon örneklerinden bahsetmek imkânsızdır çünkü her geçen gün birçok sektörde ve alanda inovasyonlar gerçekleşebiliyor. Bunlardan bazılarına hiç farkında olmadan hızlıca adapte olabiliyorken bazıları dünya çapında ses getirebiliyor.
Ayrıca inovasyon örneklerinden bahsetmek için aynı zamanda o inovasyonun hani türden ve hangi uygulama alanında yer alan bir inovasyon olduğundan da bahsetmek gerekiyor. Bu nedenle inovasyon örneklerini; ürün inovasyon örnekleri, pazarlama inovasyon örnekleri, iş modeli inovasyon örnekleri, teknoloji inovasyon örnekleri gibi kategorize etmemiz gerekir.
Ürün inovasyonuna bir örnek vermek gerekirse; otomobil sektöründeki elektrikli araçlar en göz önünde bulunan bir örnektir. Belli bir süre sonra petrol kaynaklarının tüketileceği göz önüne alınarak geliştirilen elektrikli araçlar her geçen gün daha çok geliştirilmektedir.
Bir örnek de pazarlama inovasyonuna verecek olursak; Starbucks, McDonals ve Burger King gibi dünya devi şirketlerin uyguladığı franchising sisteminden bahsedebiliriz. Bu sistem sayesinde dünyanın neredeyse her noktasında bu markaları görmek mümkün hale gelmiştir.
İnovasyon Yönetimi Nedir?
Bir şirketin tüm yenilik geliştirme faaliyetlerinin değerlendirildiği, denendiği ve uygulandığı yönetim sistemine İnovasyon Yönetimi denir. Örneklerle tanımlayacak olursak; pandemi sürecinde öğrencilerin okula gidememesi sonucu aslında daha önce var olan ama önemi bir anda artan EBA, online sınav sistemleri, online toplantı sistemleri gibi birçok çözüm, inovasyon yönetimi sonucu ortaya çıkmıştır.
İnovasyon yönetimi yalnızca geleceğe yönelik inovasyon çalışmaları için değil ayrıca kriz anlarında ortaya çıkacak çözümler açısından da son derece önemlidir. Çünkü inovasyonlar bazen geleceğe yatırım bazen de krizlerin çözümü rollerinde ortaya çıkabilir.
Sosyal İnovasyon Nedir?
Sosyal İnovasyon; insanların ve toplumların refahını ve yaşam kalitesini arttırmaya yönelik yapılan inovasyon türüdür. İnovasyon türleri arasında yer almamasının sebebi ise çıkış noktası ve hedef noktasıdır.
Sosyal inovasyonlar genellikle ortaya çıkan bir ürün, iş modeli, organizasyon vb. inovasyonunun ortaya çıkardığı toplumsal sorunları düzeltmek amacıyla yapılan inovasyonlardır. Temelde kendi başına bir inovasyon olmamakla birlikte birkaç inovasyon birleşiminden ortaya çıkmaktadır.
Örnek verecek olursak ilk dizüstü bilgisayarın icat edilmesinden sonra tüketiciler için üretilen ilk dizüstü bilgisayarların çok yüksek maliyetlere sahip olması ortaya toplumsal bir sorun çıkarmıştır. Maddi durumu iyi olan kişiler bu bilgisayarlara kolayca erişebiliyorken birçok kişinin bu imkânı bulunmuyordu. Ama daha sonra ürün inovasyonu ile her kesime hitap edebilen bilgisayarların üretilmesi; teknoloji, pazarlama ve organizasyon inovasyonları ile üretim ve dağıtım maliyetlerinin azaltılması sonucu bu bilgisayarlara herkes erişebilmeye başladı ve dolayısıyla bir sosyal inovasyon gerçekleşmiş oldu.